Burgerparticipatie: welke gemeente is er niet mee bezig? En de ontwikkelingen gaan steeds verder, de ervaringen met participatie nemen toe. We spreken over verschillende ‘generaties’ burgerparticipatie, een ‘ladder’ met klimmende invloed van burgers en zelfs over ‘overheidsparticipatie’: de overheid sluit aan bij initiatieven vanuit de samenleving. Past allemaal heel goed bij de ontwikkeling van de mondige, zelfstandige en hoog opgeleide burger die goed voor de eigen belangen op heeft leren komen. En daarmee komen ook de nieuwe uitdagingen binnen. Ik noem er zomaar drie.
Burgerpolderen is nodig omdat belangen van burgers nooit parallel lopen.”
Niet alle burgers zijn mondig, zelfstandig en hoog opgeleid. Maar daarmee zijn die burgers nog niet zielig, afhankelijk of dom. Natuurlijk niet. Voor een overheid die gehouden is iedereen in gelijke omstandigheden gelijk te behandelen is het een keiharde noodzaak om participatie te organiseren van álle burgers. Dus ook van degenen die zich níet zelf melden, die níet op wijkavonden komen (ongeacht hun belang), die níet hun mond open doen, die níet reageren op een enquête. Zo voor de hand liggend, maar ga er maar aan staan als overheid! Hoe doe je dat?
De eigen belangen van burgers lopen zelden geheel parallel met elkaar. Dat is logisch maar als je de ruimte geeft om alle belangen naar voren te brengen, organiseer je in feite het conflict op voorhand. Dat vroegtijdig onderkennen en waar mogelijk op één lijn brengen, zou ik ‘burgerpolderen’ willen noemen. Dat vergt een doordachte procesaanpak. Doe je dat niet, dan raken alle partijen teleurgesteld en de overheid blijft achter met een onmogelijke, want tegenstrijdige opgave!
De eigen belangen van burgers lopen niet altijd parallel met het algemeen belang. Dat hoeft ook niet. Verwijt het burgers niet, ze komen in beweging voor het eigen belang en dat is hun goed recht. Maar de overheid dient het algemeen belang te vertegenwoordigen en dat kan vaak flink botsen. Helder daarover zijn en blijven vergt moed, de moed van het aangeven van grenzen, het nee-zeggen. Zonder dat eigen belang te frustreren.
Een prachtige opgave ook voor onze raadsleden: zij zitten er voor dat algemeen belang en niet voor een deelbelang, laat staan voor cliëntelisme. Dat is het goede nieuws voor raadsleden die bezorgd zijn of hun positie wordt uitgehold door burgerparticipatie: de raad is gehouden het algemeen belang te vertegenwoordigen.
Dat zijn zomaar een paar mooie uitdagingen! Kansen te over om burgerparticipatie, overheidsparticipatie verder te brengen. Met vallen en opstaan. Met creatieve werkmethoden, met een goede procesaanpak, met heldere en consistente communicatie. Gericht op duurzaam vertrouwen tussen overheid en samenleving, zelfs al is dat nu geschonden. Misschien wel door een mislukt project burgerparticipatie!